نقدی بر نمایشگاه "یک خیابان،دو عکاس"

[ahmad.abaee]

[1] دنیای امروز ، دنیای اسمارت‌فون‌ها ، گجت‌ها ، تبلت‌ها و انواع و اقسام دستگاه‌های مجهز به سیستمهای هوشمند است ، و رشد و پیشرفت روزافزون این سیستمها و نرم‌افزارهای وابسته‌شان ، سرسام‌آور . در میان این رشدِ بی‌توقف و درهم‌تنیده علوم کامپیوتری و الکترونیکی ، مدتها پس از حضور اولین لنزها و سنسورها در تلفنهای همراه ، پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه دوربینهای عکاسی این دستگاه‌ها به‌ قدری تأثیرگذار و کاربردی بوده است که عکاسی با موبایل را از تفننی سرگرم‌کننده به ابزار جدیدی در دست دوستدارن عکاسی یا حتی عکاسان حرفه‌ای بدل کرده است . دسترسی آسان ، سادگی عملکرد ، کیفیت قابل قبول و پذیرش عمومی جوامع نسبت به این پدیده ، سبب رشد و شکوفایی این رشته نوظهور در عکاسی شده است . تا آنجا که حتا شرکتهایی مشغول ساخت تجهیزات جانبی برای این دوربینها (موبایل‌ها) شده اند .

AX1.jpg

[2] از دورانِ آنالوگِ عکاسی برای خیلی از ما ، تنها خاطراتی خوب و آلبوم‌هایی نوستالژیک باقی مانده است ، و میلی شدید به خلق عکسهایی که همزمان ، هم حال را نشان دهند هم اشاره‌ای باشد به گذشته ، به آن حالت نوستالژیک فراموش ناشدنی . شاید به این دلیل باشد که "پروژه غیر ممکن" در عرصه جهانی به موفقت میرسد ؛ و هر روز نرم‌افزارهای عکاسی مختلفی در دسترس کاربران بی‌شمار سیستمهای هوشمند همراه ، مثل iOS و Android قرار می‌گیرند . در این میان Instagram همانقدری محبوب است که دوربین پولاروید رنگین‌کمان در دهه 80 میلادی ؛ بواقع همه تلاش سازندگان این برنامه نیز همین بوده تا عکس‌های گرفته شده توسط دوربین تلفنهای همراه را به شکل و شمایل عکسهای پولاروید درآورند : قاب مربعی و امکان اعمال فیلترهای متنوعی که بیشترین تغییرات را در حال و هوای رنگی عکس ایجاد و آنرا شبیه به رنگهای بهم‌پیوسته‌ی (Integral) عکس‌های پولاروید می‌کنند . حس نوستالژیک عکس‎‌ها ، سادگی کار با نرم افزار ، و امکان به اشتراک گذاری بی‌درنگ عکسها تولید شده در شبکه‌های اجتماعی از دلایل محبوبیت Instagram است .


[3] در تهرانِ امروز ، عکاسی با دوربین SLR همانقدر سخت است که پیدا کردن جای پارک در خیابانهای مرکزی شهر . فوبیای عکاسی شدن همشهریان از یکسو ، و ساز و کارهای بشدت سختگیرانه مراجع ذیصلاح از سوی دیگر ، عکاسی در خیابانهای این شهر را بشدت سخت و برای قشر هنرمند دور از دسترس می‌کند . اما در این میان ، در بحبوحه‌های همیشگی تهران ، و در خلال زندگی سراسر پر هیاهوی مردم شهر ، دو عکاس تصمیم می‌گیرند ، بلندترین خیابان پایتخت را از منظر دوربینهای کوچک تلفن‌ خود به تصاویری اینستاگرامی بدل کنند . این میتواند برخاسته از شرایط موجود باشد یا پاسخی به امواج همه‌گیر و جهانی عکاسی با موبایل . خانم‌ها نصیری و نعمت ، برای خلق مجموعه تصاویر خود از خیابان ولی‌عصر سه ماه زمان صرف نموده‌ و از میان تمامی عکس‌های ثبت شده ، بعد از گزینشی اولیه توسط ایشان ، آقای سیف‌اله صمدیان انتخاب 69 اثر نهایی نمایشگاهِ "یک خیابان،دو عکاس" ، که از هفتم تا دوازدهم مهرماه در نگارخانه شیلا برگزار گردید را به‌عهده داشته‌اند . انتخاب عکسهای نهایی توسط جناب‌ صمدیان هرچند میتواند اعتباری برای نمایشگاه این دو عکاس جوان به‌شمار آید و موجب تشویق برخی افراد برای بازدید از نمایشگاه گردد ، لکن استقلال بیان و ارائه هنرمندان را مخدوش می‌کند و به ایشان اجازه نمی‌دهد تا در این آوردگاه ، که به گفته خودشان تجربه‌ای غیرحرفه است ، تجربه‌ای حرفه‌ای کسب کنند : که انتخاب آثار نهایی ، نوع ویرایش ، اندازه آثار و مواردی از این دست همگی بخشی از توانایی یک هنرمند است .

DSCF0330-e750pixel.jpg

عکسها در اندازه کوچک 20 در 20 سانتیمتر چاپ شده‌اند و به نحوی خلاق در بالا و پایین خطوط کروکی خیابان ولیعصر که همچون نخی بلند دیوارهای کوچک نگارخانه را بهم متصل نموده‌اند ، قرار گرفته اند ؛ آنچنان که عکسهای گرفته شده در هر محله ، در همان حدود روی کروکی نصب شده‌ است . نحوه ارائه ، اندازه و تعداد زیاد عکسهای به نمایش درآمده ، این نمایشگاه را تا حدود زیادی از نمایشگاه‌های عکس متداول متفاوت نموده است .


[4] خیابان ولی‌عصر ، از میدان راه‌آهن تا میدان تجریش ، پر است از انواع و اقسام موضوعات مختلف در حوزه‌های متنوع هنری ، فرهنگی ، اقتصادی ، جامه‌شناختی و غیره ، که هرکدام به تنهایی می‌تواند موضوع پروژه‌ عکاسی جداگانه‌ای باشد ، اما عکاسان این نمایشگاه به همه موضوعات پرداخته و آنها را از دید خود ثبت نموده‌اند : تصاویری از آدمها ، ماشین‌ها ، ساختمان‌ها ، ویترین مغازه‌ها ، بروشورها و غیره . جنبه مثبت این وسعت موضوعی آن است که مخاطبان هر کدام ، از ظن خود با عکس‌ها همراه شده ، و در دریافت خود بخشی از دیدگاه‌ هنرمند(ان) را بازمی‌تابانند . ولی این پراکنده‌گویی ، نشان از عدم وجود یک خط فکری مشخص ، ورای خیابان ولیعصر است : گویی دوربین خانم‌ها نصیری و نعمت ، بیش از آنکه روایت‌گر باشد ، نمایشگر است و فقط چیزها را نشان میدهد ؛ سوژه‌هایی که شاید با هربار عبور از این خیابان دیده و با آنها آشناییم : گاه در حد نگاهی گذرا و گاه در حدود خویشاوندی .

34size.jpg

IMG_4708.jpg

[5] هرچند این مجموعه عکس تنها یکی از خیابان‌های پایتخت را به تصویر میکشد ، ولیکن ، مخاطب آشنا را به یاد مجموعه عکس "تهران،بدون تاریخ" آقای مهاجر می‌اندازد ، بخصوص در برخی قابها و موضوعات عکاسی شده ؛ با این تفاوت که در مجموعه آقای مهاجر ، تصاویر روایتگر حالتی آخرالزمانی ، سرد و فسرده است و در مجموعه خانم‌ها نصیری و نعمت ، همانطور که قبلاً بیان شد ، دوربین نمایشگر است و برخلاف نگاه آشنایی‌زدایِ آقای مهاجر از خیابانها و در و دیوار شهر ، همه چیز در راستای آشنایی همیشگی ما از خیابان ولیعصر قرار دارد : آنجا ، میان آن قابهای کوچک ابدی ، همان زندگیِ ملموس ، با همان سرعت و ناپایداری همیشگی در جریان است . همچنین می‌توان این پروژه عکاسی را با پروژه "اکباتان،غرب تهران" آقای بهنام صدیقی مقایسه کرد : چه آنکه آنجا هم محله‌ای از محله‌های شهر تهران به تصویر کشیده شده است ؛ اما در آنجا به نحوی هنرمندانه اکباتان از حالت ابژکتیو تبدیل به سوبژکتیو شده و عکسها روایتگر تنهایی و انزوای انسان مدرن در این عصر ارتباطات است هرچند اصلاً انسانی در عکسها حضور ندارد .

sample.jpg

[6] "یک خیابان،دو عکاس" جلوه‌ایست از زندگی در قلب پایتخت چند میلیونی ایران همانطور که هست ؛ نمایشی که به‌طور قطعی به هیچ ژانری تعلق ندارد : گاهی خیابانی‌ست ، گاهی شهری میشود ، گاهی ژورنالیستی و زمانی به عکاسی صادق (Candid Photography) نزدیک میشود ؛ اما همه عکس‌ها به نوعی دارای یک سر راستی و صداقت‌ هستند و این یکدستی ، خود حسی مثبت را ایجاد کرده است ؛ عکس‌ها صمیمی و بی‌ادعایند . "یک خیابان،دو عکاس" سفر کوتاهی است از ایستگاه راه‌آهن تهران تا میدان تجریش و مخاطب همچون مسافری‎ست که به اشاره راهنمای خود (عکاس) در برخی جزییات دقیق میشود و گاهی توقف می‌کند .

sample2.jpg

نوشته : احمد آبایی
لطفاً نظرتون رو در مورد این مقاله بفرمایید .

[ahmad.abaee]

لازمه از زحمتهایی که بابت این نقد به جناب روشن بزرگوار دادم ، و بابت راهنمایی‌هاشون ازشون تشکر کنم .
پاینده باشن انشالله

[Vahab_asefi]

سلام و عرض ادب؛


جناب آبایی عزیز از مقاله ی شما بسیار لذت بردم. من به این دو عکاس بابت شهامت و روحیه ی مبتکرشان تبریک می گویم و هم از این دست به شما برای نگارش چنین متن شیوا و گزینش چنین موضوعاتی که همیشه چیزی همچون حس نزدیکی به کمال را در خواننده ایجاد می کند: چند دقیقه ی خوب با یک نگاه خوب.
کوتاه سخن این که کاملاً با این نوع نگاه موافقم. عصر جدید، نگاه های جدید می طلبد که با دم دستی ترین ابزارها، زوایای جدیدی را به تصویر بکشند: فارغ از تکنیک و ژانر و تجهیزات و الزام و ... .
مشتاق بودم که عکس های بیش تری از این مجموعه را ببینم که متأسفانه، بیش تر متن شماست که به قضاوتم می خواند تا دیدن عکس های بیش تری از این دو عکاس. در هر حال متشکرم؛ هم از شما و هم از جناب روشن به خاطر هدایت این تالار گرانبها.


پی نوشت: به خاطر معرفی مجموعه ی «تهران بدون تاریخ» متشکرم. با دیدن همین یک عکس که هنوز هم نمی توانم چشم از آن بردارم و هر از گاهی در خلال نگارش این جملات به بالای صفحه بازمی گردم برای دیدن آن، بی تاب شدم که این مجموعه را ببینم.

[ahmad.abaee]

سلام جناب وهابی
و ممنون از حسن‌نظر شما

عکسهای خوب دیگه‌ای هم در مجموعه بود که بعضی‌هاشون خیلی جذاب بود بخصوص آنهایی که از ویترین مغازه‌ها و انعکاس خیابان درش عکاسی شده بود اما خُب اینها عکسهایی هستند که یکی از عکاسان مجموعه به انتخاب خودش برام فرستاد و بنده در امر انتخاب دخیل نبودم .

بله کار متفاوتی بود اما متاسفانه در حال و هوای فرهنگی امروز ما ، کارهای از این قویتر هم به چشم نمیاد و ساز و کار بخصوصی برای معرفی و ارائه کار هنری وجود نداره...

ممنون از نظر دلگرم‌کننده‌تون .

[Vahab_asefi]

سلام جناب وهابی
و ممنون از حسن‌نظر شما

عکسهای خوب دیگه‌ای هم در مجموعه بود که بعضی‌هاشون خیلی جذاب بود بخصوص آنهایی که از ویترین مغازه‌ها و انعکاس خیابان درش عکاسی شده بود اما خُب اینها عکسهایی هستند که یکی از عکاسان مجموعه به انتخاب خودش برام فرستاد و بنده در امر انتخاب دخیل نبودم .

بله کار متفاوتی بود اما متاسفانه در حال و هوای فرهنگی امروز ما ، کارهای از این قویتر هم به چشم نمیاد و ساز و کار بخصوصی برای معرفی و ارائه کار هنری وجود نداره...

ممنون از نظر دلگرم‌کننده‌تون .

سلام؛
آصفی هستم (این وهابی کجای این نام کاربری نهفته بود؟!). در مورد به چشم نیامدن کارها هم نه این که مسأله این باشد که ساز و کار بخصوصی برای ارائه ی کار هنری وجود ندارد که ندارد؛ بل مشکل این جاست که ساز و کار به خصوصی برای عدم ارائه ی اغلب آثار هنری وجود دارد. هنری هم که هنرمندش برای دیده شدن، نه در آفرینش زیبایی خود را رها ببیند و نه در بیان دغدغه اش، میدان را می سپارد و اوضاع می شود همین که می بینیم. همین هنر دم دستی فرمایشی که می شود آفت و می افتد به جان سلیقه ی عمومی جامعه! و البته امید هم این وسط وجود دارد به بهبود! و البته فقط همین. فقط وجود دارد.