درباره عکس‌نوشت

[Kholeno]

سلام
در اینجا در مورد عکس‌نوشت، تاریخچه‌اش، کتاب‌های مرتبط و نمونه‌های موفق صحبت می‌کنیم.

[Kholeno]

در این صفحات دنیای مجاز قرار است از همراهی «عکس» و «متن» بگویم و بگوییم. همراهی که اشکال مختلفی دارد و گرچه در ایران هنوز طفلی نوپا محسوب می‌شود، چشم انداز بی‌انتهایی را می‌توان برایش متصور شد. شاید تکرار این عبارت بسیار شنیده شده چندان خالی از لطف نباشد که عکاسی خود نوشتن با نور است و یکی از قدیمی‌ترین عکس‌های ثبت شده، عکسی است که تالبوت از کتابخانه خود گرفته است! که می‌تواند شاهدی باشد بر هم نشینی دیرین عکاسی و ادبیات. از این رو بر آن شدیم تا از «نوشتن برای عکس» بگوییم و در نخستین گام شاید ارایه تعریفی از «روایت۱» ضروری باشد. روایت را می‌توان اصطلاحی فراگیر دانست که برای ارجاع به انواع گسترده‌ای از نوشته‌ها، گفته‌ها و جز آن به کار می‌رود. آیا یک فتورمان، نوعی روایت نیست؟ پس کمی ساده انگارانه خواهد بود اگر روایت را به داستان در اشکال مختلف از قبیل رمان، داستان کوتاه و... تقلیل دهیم. با این وجود گونه‌های مختلف ادبی (و به عنوان مثال فیلم نامه، اگر با اندکی اغماض به عنوان یک گونه ادبی محسوب شود) روایت‌های خاص خود را دارند.


در مورد روایت نظریات متعددی وجود دارد. یکی از شناخته‌ترین این نظریه‌ها را رولان بارت۲ بیان می‌کند که آغاز روایت را به ابتدای تاریخ بشر مربوط دانسته، آنرا بین المللی، فراتاریخی و فرافرهنگی بر می‌شمارد. وبستر نیز روایت را زیربنا یا ساختار دهنده نوشتن و تفکر می‌داند. تودوروف، زبان‌شناسی روسی، روایت را از دید نحوی بررسی کرده، معتقد است که روایت سه نقش عمده مشتمل بر فاعل یا مفعول، فعل و صفت وجود دارد. طبق نظر بارت، به‌‌ همان میزان که افسانه، حکایت، تراژدی و... روایت هستند، فیلم‌ها و برنامه‌های خبری نیز روایت هستند. به تعبیری می‌توان عنوان نمود که روایت در مرز ساختارگرایی و ساختار شکنی قرار دارد و با درجات تعلق متفاوتی می‌تواند به هر یک از این حوزه‌ها، نسبت داده شود که به مواجهه ذهنی راوی و مخاطب با روایت تاکید دارد. در بیانی دیگر، محتوای فلسفی اثر با شکل روایی آن در آمیخته می‌شود؛ به عنوان مثال حضور سویه‌هایی از عدم قطعیت دریک اثر، ناگزیر باید به شکل روایی آن نیز منتقل گردد، گرچه این انتقال کاملا به راوی و سبک شخصی او متکی است. لوییس فیک۳ روایت را یکی از راه‌های درک جریان می‌‏داند که پیش فرضی برای صدور حکم و استدلال است و پل ریکور۴ روایت را تقلیدی فعال از زندگی بر می‌شمارد.


با در نظر گرفتن، گستردگی طیف تعریف «روایت» می‌توان به دامنه وسیع روایتگری عکس‌ها نیز پی برد که در نوشته‌های بعد، به طبقه بندی انواع روایت عکس اشاره خواهیم کرد. نکته قابل ذکر اینکه‌‌ همان گونه که در ایران آثار بسیار معدودی در این زمینه منتشر شده است و بنابراین رسیدن به تعاریف مشخصی که از دل آثار برآید، بسیار دشوار است؛ در جهان نیز علیرغم پیشینه قریب به ۶۰ سال، این ژانر همچنان جدید محسوب شده، تنها در چند سال اخیر منابع اندکی بر این ژانر خاص متمرکز شده‌اند که در این یادداشت‌ها از آن‌ها نیز بهره خواهم گرفت.


محققان دهه ۱۹۸۰ را آغاز روند دموکراتیک در شیوه‌های روایت دانسته، بخشی از این روند را به تلاش‌های هنرمندان پست مدرن نسبت می‌دهند. کریستین سالمون۵، روایت نوین را نوعی مدیریت می‌داند و در چنین مدیریتی است که می‌توان از همراهی عکس و متن نیز برای روایتگری استفاده کرد.


در خاتمه نخستین یادداشت، به معرفی یکی از رمان نویس‌های نامی آمریکا، رایت موریس۶می‌پردازم که جایگاه خاصی در نوشتن «عکس – نوشت۷» دارد و یکی از بنیانگذاران این ژانر محسوب می‌شود. رایت موریس پس از نوشتن دو رمان «My uncle Dudley»» در ۱۹۴۲و «The man who was there» در ۱۹۴۵ نخستین کتاب عکس نوشت خود را با عنوان «The inhatitans» در ۱۹۴۶ منتشر می‌کند. لازم به ذکر است که موریس علاوه بر رمان نویس، عکاس نیز بوده، از عکس‌های خود در این مجموعه استفاده کرده است.


با توجه به فعالیت رایت موریس به عنوان یک رمان نویس، آثار او را می‌توان رمان‏هایی دانست که با عکس‏هایی از خود نویسنده، تکمیل شده است و شاید عنوان عکس- نوشت در مورد آن، به طور دقیق مصداق پیدا نکند، با این وجود به جهت نقش تاریخی رایت موریس در این همراهی عکس و متن، در این نخستین یادداشت به آثار و جایگاه وی اشاره می‌شود.


«The home place» – ۱۹۴۸- دیگر اثر وی در این ژانر می‌باشد. آخرین کتاب عکس نوشت او با عنوان «God`s country and my people» در سال ۱۹۶۸ منتشر شد. علاقه او به فرهنگ و فضای نبرسکا۸ به گونه‌ای بود که آنرا شاعرانه می‌دید و شاعرانه به تصویر می‌کشید و شاعرانه روایت می‌کرد. در کتاب «The home place» خواننده در می‌یابد که عکس‌ها داستان نمی‌گویند بلکه فقط به درک بهتر زمان و مکان روایت کمک می‌کنند. این کتاب در واقع انعکاس مصایب در سال‏های یاس وسرخوردگی در آمریکا است. البته روایت موریس، روایتی مجرد و تصویری است تا روایتی فلسفی با رویکردی سیاسی.


«The home place» روایت یک خانواده نیویورکی است که پس از بی‌خانمان شدن، در تلاش برای یافتن مکانی برای زندگی هستند. پدر خانواده فکر می‌کند که همسر و فرزندانش در مزرعه خانوادگیشان در نبرسکا، زندگی بهتری خواهند داشت. شخصیت‌ها، سه نسل از این خانواده هستند و هر نسل، دانش، آرمان و ادراک مخصوص خود را دارد. برخورد این شخصیت‌ها در بستری از زمان و مکان است که روایت را می‌سازد.


عکس ذیل از مجموعه عکس‌های کتاب «The home place» است.



920907_1.jpg

نوشته محبت محبی در سایت عکاسی