عکاسی نجومی از پدیده ی آنالما ( Analemma)

[Saeed Barikani]

سلام به دوستان عزیز

آنالما، پدیده‌ای بصری است که بیضوی بودن مدار و انحراف محور دوران زمین را به وضوح نشان می‌دهد؛ اما برای دیدن آن باید 1 سال صبر کرد و به همین دلیل تاکنون فقط تعداد محدودی عکس درست از این پدیده ثبت شده
است.


به گزارش نشنال‌جئوگرافی، تصاویر آنالما با عکس‌برداری از خورشید از مکانی ثابت و در یک ساعت خاص از روز به دست می‌آید. این تصاویر هر یک یا دو هفته یک‌بار تهیه می‌شوند و در مجموع، 30 تا 50 عکس گرفته می‌شود تا این شکل زیبا ثبت شود. به گفته بابک امین تفرشی، بنیان‌گذار وب‌سایت آسمان شب و پروژه جهانی TWAN، تهیه آنالما به دلیل زمان و دقت مورد نیاز بسیار دشوار است و تاکنون تنها 20 نفر در دنیا توانسته‌اند تصاویر صحیحی از آنالما تهیه کنند.

در پدیده آنالما، هم ارتفاع خورشید در طول سال تغییر می‌کند و هم موقعیت آن در ساعت‌های یکسان تغییر می‌کند. تغییر ارتفاع خورشید به دلیل انحراف 23.5 درجه‌ای محور دوران وضعی زمین نسبت به صفحه منظومه شمسی است که موجب می‌شود در تابستان، خورشید به بیشترین ارتفاع در آسمان برسد و در زمستان، به کمترین ارتفاع خود برسد. در حالی‌که یکی از نیمکره‌های زمین شیب بیشتری نسبت به خورشید دارد، کمان مسیر روزانه خورشید از مکانی پایین‌تر از افق دیده می‌شود. وقتی که این شیب معکوس می‌شود، کمان خورشید در آسمان بالاتر می‌رود. بالاترین نقطه خورشید در آسمان هنگام انقلاب تابستانی رخ می‌دهد، در حالی‌که پایین‌ترین نقطه قرارگیری آن مربوط به انقلاب زمستانی است.این همان دلیلی است که موجب پیدایش فصول مختلف در سیاره زمین می‌شود.

جلوتر یا عقب‌تر قرار گرفتن خورشید راس یک ساعت مشخص در روزهای مختلف نیز شبیه به جابجا شدن زمان اذان ظهر در طول سال است که به دلیل انحراف مدار زمین و بیضوی بودن مدار زمین اتفاق می‌افتد. شبانه‌روز قراردادی 24 ساعته با حرکت واقعی خورشید در آسمان متفاوت است و به همین دلیل، خورشید در بعضی روزهای سال سریع‌ر از زمان قراردادی حرکت می‌کند و بعضی وقت‌ها کندتر از آن.


در روش سنتی، تمام آنالماها بر روی یک فریم فیلم، و با استفاده از نوردهی چندگانه و قرار دادن دوربین روی یک پایه ثابت تهیه می‌شود. آنالماهای جدید عموما با قرار دادن دوربین‌های دیجیتال بر روی همان پایه ثابت، گرفتن یک تصویر در هر بار و ترکیب تمام فریم‌ها در آخر کار تهیه می‌شود.
امکان تهیه یک آنالمای کلاسیک در یک فریم، که شامل تصاویر خورشید و یک پس‌زمینه زیبا باشد وجود دارد، اما این کار بسیار پرخطر است. به همین دلیل معمولا تصویر پس‌زمینه در طی کار و هنگامی‌که خورشید در چارچوب تصویر قرار ندارد تهیه شده، و سپس به آنالما اضافه می‌شود.

سال خورشیدگرفتگی

در این آنالما که یک کسوف کامل را به تصویر کشیده است، یکی از قرص‌های خورشید شبیه یک آویز در این گردن‌بند سماوی می‌درخشد. این تصویر ترکیبی شامل یک نوردهی مربوط به خورشیدگرفتگی سال 2006 در آنتالیای ترکیه است. بقیه نوردهی‌ها مسیر خورشید را در شهر بورسا در 500 کیلومتری شمال این شهر، بین ماه‌های جولای 2005 تا جولای 2006 / تیرماه 1384 تا تیر 1385 به تصویر کشیده است. خورشید گرفته در این آنالما روشن‌تر دیده می‌شود، زیرا عکس آن بدون فیلتر خورشیدی گرفته شده و مدت زمان نوردهی آن طولانی‌تر است.

حلقه‌ای بر فراز صخره‌ها

این آنالما حرکت خورشید را بر فراز گیورنا اسپانیا، از مارس 2003 تا مارس 2004 / اسفند 1381 تا اسفند 1382 به تصویر کشیده است. اگرچه آنالما به طور سنتی مسیر خورشید را به تصویر می‌کشد، می‌توان آنالما ماه را نیز به تصویر کشید. به دلیل مدار کج و بیضوی ماه اطراف زمین، به نظر می‌رسد که ماه هر روز پس از 51 دقیقه به جای قبلی خود در آسمان باز‌می‌گردد. این بدان معنی است که عکس‌برداری 51 دقیقه دیرتر در هر روز به مدت یک ماه قمری، شکل مشابهی را در آسمان ایجاد می‌کند.


دوستانی که تجربه و اطلاعاتی در این زمینه دارنند خواهشمندم که به اشتراک بگذارد

[Kaveh Ghobadi]

البته تعداد دوستانی که آنالما را ثبت کرده اند بسیار بسیار بیشتر از 20 نفر است و نمی دانم سایت نشنال این آمار را از کجا استخراج کرده است.

اما بهترین آنالمای ایرانی را دوست عزیز بنده دکتر محمد رضا نوروزی مدرس نجوم رصد خانه زعفرانیه را چند سال پیش با پس زمینه میدان آزادی تهیه کرد که بند هم سهم اندکی در مقدمات فنی عکاسی و ... آن ثبت زیبا را داشتم.

[Kaveh Ghobadi]

یک نکته مهم اینکه هنوز هم سندیت و اثبات یک آنالمای خوب هنگامی مورد تایید است که آن ثبت بر روی یک قطعه نگاتیو ثبت شده باشد.هرچند که آنالماهای دیجیتال هم زحمت فراوان و دقت زیادی نیاز دارند و زیبایی فروانی دارند اما زیاد مستند نیستند.حتی اگر فایل RAW باشد.مستند بودن آنالما یعنی اینکه شما آن را بر روی یک قطعه نگاتیو ثبت کرده باشید.